Waarom es, klimop en braam echte urbexplanten zijn

Urbexlocaties in onze streken worden altijd overwoekerd door plantensoorten als es, braam en klimop. Of je nou bij een verlaten begraafplaats komt, of bij een afgedankte fabriekshal. Ze zijn zo karakteristiek voor door de mens verlaten plekken dat ik ze inmiddels bewust gebruik in mijn urbexfotografie. Maar waarom doen deze planten het zo goed op door de mens verwaarloosde locaties? En wat vertellen de ‘urbexplanten’ ons?

Als urbexend fotograaf met een ecologische achtergrond begon het me steeds meer te boeien: is een stedelijk of industrieel terrein eenmaal door de mens aan zijn lot overgelaten, dan wordt het steevast gekoloniseerd door dezelfde soorten planten. Muren worden overgroeid met klimop en in wat ooit een goed onderhouden tuin moet zijn geweest schieten essen als paddenstoelen uit de grond. Voormalige perken en plantsoenen zijn dan al in bezit genomen door woekerende braamstruwelen. En loop je door het kniehoge gras, dan heb je dikke kans door de netelcellen van brandnetels geprikt te worden. Maar waarom groeien juist deze planten hier? Hebben ze eigenschappen waardoor ze zo succesvol zijn op urbexplekken?

Groene kolonisten met groeikracht

Gemeenschappelijke eigenschappen hebben deze planten zeker. Zo zijn klimop, es en braam alledrie snelle groeiers. Wat erg belangrijk is als je een opengevallen gebied moet koloniseren. Het is zaak zo snel mogelijk licht, water en voedingsstoffen in beslag te nemen. Zo blijf je je concurrenten de baas en kun je ze letterlijk overschaduwen. Dit gaat natuurlijk alleen op als de mens is gestopt met maaien en wieden. Anders word je direct door de grasmaaier onthoofd, en kun je weer opnieuw beginnen.

Urbexplanten zijn veelvraten

Wie verwaarloosd wordt, eet zijn bordje snel leeg. Zo is het ook met urbexplanten. Of je het nou over braam, klimop en brandnetel hebt, of over es en haagwinde, al deze plantensoorten houden van voedselrijke bodems. Bodems waaruit je als urbexplant in korte tijd veel voedsel kunt opnemen om de boel te overwoekeren. En dat komt goed uit, want op plekken met veel (voormalige) menselijke activiteit, is (en wordt!) vaak kwistig gestrooid met voedingsstoffen. Met stikstofverbindingen en fosfaten, stoffen die vaak heel bepalend zijn voor het wel of niet voorkomen van plantensoorten.

Een urbexer valt ver van de stam

Maar met alleen snel groeien ben je er nog niet als urbexplant. Je moet namelijk eerst zien te zorgen dat je als zaadje op een urbexlocatie terechtkomt. En dat kan nog behoorlijk lastig zijn. Zeker als je een zware kastanje, eikel of beukennoot bent, vruchten die gemaakt zijn om niet ver van de stam te vallen. Daarom zijn eiken, beuken en kastanjes ook geen urbexplanten. Staan ze niet in de buurt, dan gaat het heel lang duren totdat ze een verlaten industrieterrein hebben bereikt. Urbexplanten zorgen er juist voor dat hun zaden wel makkelijk worden verspreid. Zo hebben de zaden van de es vleugeltjes, zodat ze ver kunnen worden meegevoerd door de wind. Klimop en braam hebben een andere truc: zij verpakken hun harde, onverteerbare pitten in een smakelijke paarse bes. Zo laten ze vogels het werk doen, die de zaden kilometers verder weer uitpoepen. Misschien wel op een urbexplek.

Urbexplek, stof zijt gij

Maar ook een urbexplek is vergankelijk. Als we maar lang genoeg zouden wachten, en muren en stoeptegels verkruimeld zouden zijn, dan zal de urbexlocatie zich ontwikkelen tot een volwassen bos. Want bos is wat er groeit in onze streken als je de natuur zijn gang laat gaan. Welke boomsoorten er dan zullen staan, hangt grotendeels af van bodem en lokaal klimaat. Grote kans dat er uiteindelijk toch eikenbomen zullen groeien.