De liefde voor zwart-witfotografie, composities maken zonder kleur
Afgelopen week weer eens lekker met zwart-witfotografie bezig geweest. En wat werd ik daar blij van, van dat ouderwetse zwart-witten! Maar wanneer pas je het toe? En waarom verandert vaak je compositie als je in zwart-wit gaat fotograferen?
Zwart-witfotografie: als blauwe luchten je in de steek laten
De voorbije week was ik in Ligurië aan de Golf van Genua, in Noord-Italië dus. En hoewel ik over het weer niet te klagen had, waren er best wat bewolkte uren en dagen waarop het heiig was. Momenten waarop je geen klassieke Riviera-foto’s met blauwe luchten en bloemetjes op de voorgrond gaat fotograferen. Maar de omstandigheden waren wel heel geschikt voor zwart-witfotografie. Een goed moment dus om een oude liefde op te pakken. Een liefde die ooit in de donkere kamer begon.
Zwart-witfotografie is meer dan nostalgie
Wie ooit in de DOKA met zwart-witfotografie is begonnen, zal er zo af en toe naar terugverlangen. Naar de magische opkomst van het beeld op het fotopapier als je de belichte foto onder de rode lampen in de ontwikkelschaal had gelegd. Toch is de liefde voor zwart-witfotografie wat mij betreft meer dan een hang naar het verleden. Zwart-wit staat door het ontbreken van kleur nét even een tandje abstracter dan kleurenfotografie. Ook heeft de afwezigheid van kleur vaak gevolgen voor de compositie.
Composities visualiseren in zwart-wit
Je moet proberen te visualiseren hoe het beeld er in zwart-wit uit gaat zien. Vind je dat lastig, dan kun je je beeldstijl op je camera op monochroom of zwart-wit zetten. Dan kun je de foto direct in zwart bekijken op het schermpje van je camera. Fotografeer je alleen in JPG-formaat, dan zal de foto ik echt in zwart-wit worden vastgelegd. Fotografeer je in RAW dan is je beeld in kleur vastgelegd en moet je het in de nabewerking omzetten naar zwart-wit. Je kunt natuurlijk ook in JPG + RAW fotograferen.
Aandachtspunten met vorm, lijn en contrast
Veel meer dan bij kleurenfotografie gaat zwart-witfotografie over verschillen tussen licht en donker, over contrast dus. Een kakofonie van kleuren van exact dezelfde helderheden zal als zwart-witfoto een egaal grijs beeld opleveren(!). Het helpt om goed op vormen en lijnen te letten als je in zwart-wit gaat fotograferen. Want deze geven je compositie kracht en structuur in zwart-wit.
Kleuraccenten vallen weg in zwart-wit
Bedenk ook dat een knalrood T-shirt of een felblauwe vuilnisbak volkomen wegvallen tegen een achtergrond met dezelfde helderheid (maar andere kleur). Heel vaak vormen dit soort felle kleuren juist aandachtspunten in kleurenfoto’s. In zwart-witfoto’s vallen deze accenten weg. Je zult dus op zoek moeten naar andere aandachtspunten als je in zwart-wit fotografeert.
Het oog dwaalt af naar lichte delen in je zwart-wit compositie
Als kleuren wegvallen, gaan lichte delen in een foto de aandacht opeisen. Dat is ook precies de reden waarom veel fotografen de achtergrond in zwart-wit vaak een beetje ‘doordrukken’ (een DOKA-term voor donkerder maken) en het onderwerp wat ’tegenhouden’ (lichter maken). Zo komt de aandacht meer op het onderwerp te liggen. Maar ook (te) witte wolken of andere beeldelementen kun je als zwart-witfotograaf iets donkerder maken als je de aandacht in je compositie wilt verleggen.
Aandachtspunten met hoog contrast en silhouetten
Ook delen met een hoog contrast, zoals silhouetten, worden vaak krachtige aandachtspunten in zwart-witfoto’s. Vaak wil je deze delen in je zwart-witfoto nog wat extra accentueren door het contrast nog wat op te voeren. Dit kan met een simpel contrastschuifje. In een fotobewerkingsprogramma waarmee je ook lokale bewerkingen kunt doen, kun je ervoor kiezen alleen het contrast van het silhouet te verhogen, waardoor dit deel van de foto nog meer gaat opvallen.
Composities in zwart-wit
Al met al kan een zwart-witfoto dus heel andere aandachtspunten hebben dan dezelfde foto in kleur. Het verschuiven of zelfs ontbreken van aandachtspunten is ook precies de reden waarom sommige beelden in kleur totaal niet werken in een zwart-witvariant (en andersom). Dat maakt zwart-witten extra leuk, want je kunt heel andere accenten leggen dan die in de gekleurde wereld. Accenten die je in de nabewerking nog wat kunt benadrukken.
Techniek van digitale zwart-witfotografie
In een later blog zal ik terugkomen op de techniek van zwart-witfotografie. De belangrijkste tip wil ik je echter nu al geven: fotografeer in RAW-formaat. Zet je camera desnoods op RAW + JPG als je (nog) niet met RAW-bestanden kunt omgaan. In RAW heb je echt veel meer mogelijkheden om de helderheden in je beeld later aan te passen. Met name in de lichte partijen is dit belangrijk. Ook kun je veel makkelijker specifieke delen van je foto een andere tint of helderheid geven. Zoals bijvoorbeeld een blauwe lucht. Wel even grotere geheugenkaartjes kopen.
